Српската поетеса и есеистка Надија Реброња (1982), во текот на јуни годинава беше на писателска резиденција во Скопје, во рамки на резиденцијалната програма на издавачката куќа „Готен“, која е поддржана од Европската мрежа за превод и книги „Традуки“.
Реброња, која докторирала книжевност на Филозофскиот факултет во Нови Сад, исто така предава литература како универзитетски доцент. Нејзината поезија е преведена на англиски, шпански, италијански, француски, германски, полски, турски, персиски, македонски, албански и словенечки јазик. Се претставила на неколку значајни книжевни настани и фестивали во Европа, Азија и Латинска Америка. Врз основа на поезијата од нејзината книга Ples morima преведена на италијански јазик, во 2016 година на Конзерваториумот „Николо Пичини“ во Бари беа направени осум композиции, кои беа претставени на неколку концерти во Италија, Данска и САД. Како истражувачки научник, таа останала на Универзитетот во Виена (2009) и на Универзитетот во Гранада (2010-2011). Како предавач по литература, одржала неколку гостински предавања на шпански на универзитетите во Панама. Зборува англиски, шпански и турски јазик, зборува руски и знае арапски. Се школувала и живеела подолги или пократки периоди во Нови Пазар, Белград, Нови Сад, Сараево, Гранада, Виена, Истанбул, Буенос Аирес.
Вели дека не верува во адреси или места на живеење. По избор, поголемиот дел од времето го поминува на релација Државен универзитет во Нови Пазар-Гранада-Сараево. Најзначајни нејзини книги се: „Танц по морињата“ (поезија), „Дервиш или човек, живот и смрт. Религискиот поттекст на романот ‘Дервишот и смртта’ на Меша Селимовиќ“ (научна студија), „Фламенко утопија“ (поезија), „88“ (кратки раскази).
Разговаравме со неа по престојот во Скопје, за впечатоците од резиденцијата и македонската книжевна сцена, и околу приемот на нејзината книга микропроза „88“ во превод на Снежана Стојчевска, во издание на ПНВ Публикации, што беше промовирана во средината на јуни во градската библиотека „Браќа Миладиновци“.
Во текот на целиот јуни престојувате во писателска резиденција во Скопје, во рамки на резиденцијалната програма на издавачката куќа „Готен“, која е поддржана од Европската мрежа за превод и книги „Традуки“. Како дојде до оваа соработка со Готен? Какви искуства имате од оваа резиденција?
Книжевната мрежа Традуки ми додели стипендија, односно резиденција во Скопје во текот на јуни, а издавачката куќа Готен е домаќин на сите книжевни резиденти на Традуки кои престојуваат во Македонија. Goten Publishing, освен резиденцијата за писатели, има одлични книжевни проекти како што е работилницата за литературен превод (Translation in motion) на која и јас се приклучив.
Книжевната резиденција носи доза на изолација и мир од секојдневието, што на авторот му дава време да пишува и да се посвети на своето дело, но покажува и нов простор, нови лица, нови улици, нова улична музика, скриените животни приказни на случајните минувачи, нова симболична димензија на средбата на културите. За авторот, резиденцијата е мал книжевен остров кој не се изолира, ниту одвојува, туку гради многу патишта до нови брегови и континенти.
За време на престојот овде посетивте бројни промоции на книги во главниот град. Каков е вашиот впечаток за македонската книжевна сцена? Колку бевте запознаени со современите македонски автори пред да дојдете во Скопје?
Бев резидент кој реши, заедно со мирот што му е неопходен на писателот за пишување, да направам многу интеракции со скопските писатели и уметници и да се поврзам со книжевната сцена. Во мојата научна работа ја проучувам јужнословенската литература, така што современата македонска литература ми е блиска и долго време сум нејзин посветен читател. Мојата претходна книга „Фламенко утопија“ беше објавена на македонски јазик во издавачката куќа ПНВ Публикации во 2020 година, а мојата соработка со таа издавачка куќа и уредничката Јулијана Величковска трае веќе некое време. Македонија има префинета современа книжевна сцена, а јас сум исклучително блиску до суптилноста и силата на поетиката на женските македонски авторки како Снежана Стојчевска, Долорес Атанасова Лори, Јулијана Величковска, Ана Голејшка Џикова, Билјана Стојановска, како и поетиката на поети како Никола Маџиров и Владимир Мартиновски.
Како беше примена „88“? Како се „осетивте“ со македонската публика?
Скопје има прекрасна, посветена и внимателна публика и сериозни читатели, како и многу млади продуктивни писатели и уметници. За некои од нив збирно место е „Буква“, каде за време на резиденцијата имав читање на текстови од книгата „88“ како дел од Поетската епизода 6 во организација на Андреј Медиќ Лазаревски и Марија Велинова. Читав заедно со Ернесто Ередеро дел Кампо, Марио де Роза, Јосип Коцев, Александра Спасеска и Перица Сарџовски. „Буква“ е мал, но невообичаено широк интерактивен урбан уметнички простор кој претставува скопски уметнички микрокосмос.
Рековте дека за време на престојот во Скопје ќе работите на нов ракопис, со намера да внесете некои конкретни мотиви од Скопје и градската средина. Новиот ракопис треба да биде средба на современиот момент во кој тој ќе престојува во градот и историјата, архитектурата, културата, музиката, уметноста на градот, гледани низ призмата на симболичното и магичното во текстот. Каква енергија ќе понесете со себе од Скопје?
Мојот поетски и животен пат го посветив на потрагата по Алефовски места, во согласност со приказната на Борхес, Алеф. Тоа се оние точки во вселената кои се обединуваат од сите култури и кои ја доживуваат полнотата на светот. Скопје е еден од космополитските градови кој има отвореност кон исток, запад, север и југ, магијата на плоштадите и улиците. Во Скопје се шета по ритамот на музиката на уличните музичари, а низ Вардар тече поезија.
