Австриската крајнодесничарска Партија на слободата (FPÖ) е најпопуларна во земјата веќе една година, а еден месец пред европските избори таа поддршка достигна 30 отсто. Ова е за 10 процентни поени повеќе од резултатите што партијата ги постигна на европските избори во 2019 година, поттикнувајќи ги надежите на нејзиниот претседател Херберт Кикл да победи на австриските парламентарни избори во септември.
„Стоп за лудилото на ЕУ“, гласи слоганот на плакатот на FPÖ за европските избори, на кој се гледаат претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен и украинскиот претседател Володимир Зеленски како се гушкаат, со тенк, хеликоптери, шприц, ветерници и чамец со мигранти во позадина.
Реториката на FPÖ - популистичка, русофилска, евроскептична и антиваксерска - е сфатена позитивно од значаен дел од гласачкото тело. Доколку продолжи вака да напредува до парламентарните избори во септември, екстремната десница би можела да стане владејачка партија во Австрија наесен.
Партијата е во водство во анкетите од крајот на 2022 година.
Пред европските избори, FPÖ - која сега има три од 19 австриски места во Европскиот парламент - има поддршка од 28,2 отсто од испитаниците, според истражувањето на Ipsos, пред Социјалдемократите (SPÖ, 22 отсто) и конзервативна Народна партија (ÖVP, 21 процент). Екстремно десничарската партија има голема предност и на социјалните мрежи.
Харалд Вилимски, носителот на листата на FPÖ за европските избори, има четири пати повеќе следбеници од Хелмут Брандштатер од партијата NEOS (Das Neue Österreich und Liberales Forum) или Лене Шилинг од Зелените, јавува австриската новинска агенција APA.
Основана во 1956 година, FPÖ првично се претстави како пангерманска партија чија цел беше да се подготви за враќање на националсоцијализмот во Австрија.
„Повеќето од партиските лидери беа поранешни членови на Нацистичката партија“, рече Бенџамин Биард од Центарот за истражување и социополитички информации (CRISP) во Брисел. „Но, тоа не значи дека е така и денес“, додаде Бијард, експерт за екстремната десница во Европа.
FPÖ првпат дојде на власт во 1983-1986 година, напуштајќи ги своите оригинални идеолошки основи и усвои „либерален“ став за слободен пазар, што доведе до учество во коалициска влада со социјалдемократите.
Но, со доаѓањето на контроверзниот лидер Јорг Хајдер во 1986 година, FPÖ беше маргинализирана и, како опозициска партија, сè повеќе почна да се врти кон националистичката и популистичка десница, а Хајдер отворено го релативизираше или реинтерпретира нацистичкото минато на Австрија. Тој на крајот поднесе оставка во 2000 година, откако даде контроверзни изјави за Третиот Рајх.
FPÖ повторно ја покажа својата сила на парламентарните избори во 1999 година, кога стана втора по големина политичка партија. Во февруари 2000 година, тој се приклучи на владејачката коалиција со Народната партија на Волфганг Шусел.
Според Бијард, таа коалиција е еден од првите примери за „новата фаза на развојот на екстремната десница во Европа по Втората светска војна“ во која веќе не е доволно партиите „да бидат големи опозициски сили, туку тие имаат амбиции да добијат моќ за директно да влијаат на јавната политика“.
Иако FPÖ претрпе внатрешни поделби и изборни удари, таа се врати во срцето на австрискиот политички живот во 2017 година, приклучувајќи се на владата на ОВП на Себастијан Курц. Ова ново искуство на власт повторно беше краткотрајно, овојпат поради корупцискиот скандал наречен Ибица-гејт, кој го принуди лидерот на партијата Хајнц-Кристијан Штрахе да поднесе оставка од функцијата вицеканцелар во 2019 година.
Тој скандал имаше ограничено влијание врз партијата, според Бијард. На последните европски избори во 2019 година, FPÖ, и покрај тоа што постигна нешто послаб резултат, остана трета по големина партија со освоени 17,2 отсто од гласовите.
„Се чини дека незадоволството на неговиот електорат - или дел од него - не е потврдено на долг рок“, рече Бијард. Едно објаснување за тоа како FPÖ успева да преживее скандали „лежи во фактот дека екстремно десничарските партии традиционално сакаат да се прикажуваат како жртви на системот како целина“ и вешто го користат ова за да ги замолчат критиките, објасни Бијард.
Покрај оваа антисистемска реторика, другите главни теми на FPÖ се типични за екстремно десничарските партии: противење на имиграцијата, одбрана на форма на австриски „патриотизам“, многу тврд став кон исламот и акцент на евроскептичната реторика.
Како и кај повеќето екстремно десничарски партии, гласачите на FPÖ се мотивирани од идеологијата, но тие гласаат и за „да го изразат своето незадоволство или дури и разочарување од начинот на кој функционира демократијата денес“, рече Бијард.
Во неодамнешното интервју за австриската новинска агенција APA, водечкиот кандидат на FPÖ на листата на Европскиот парламент, Вилимски, рече дека мисијата на неговата партија е „да го удри естаблишментот во задник“.
Патрик Моро, политиколог специјализиран за современа Германија и Австрија, наведе некои од причините за водството на FPÖ во анкетите, првенствено импичментот на поранешниот канцелар Себастијан Курц и други корупциски скандали на Народната партија, внатрешната криза на социјалдемократите, високата инфлација, растот на цените и имиграцијата.
Имајќи предвид дека FPÖ има навика да ги поврзува безбедносните и имиграциските прашања, „Австрија се чувствува изложена“, рече Бијард. Рејтингот на поранешниот канцелар Курц се зголеми откако тој повика на затворање на границите на Австрија.
Бијард истакна дека цврстиот став на FPÖ за имиграцијата не мора да ја одразува реалноста. Важно е таквите екстремно десничарски партии „да можат да создадат чувство на страв во општеството за овие миграциски прашања, без разлика дали се реални или претерани“, рече тој.
Според анализата објавена во 2017 година од Ханс Винклер, поранешен директор на регионалниот дневен весник Kleine Zeitung, Австрија е „на раскрсницата на сите мигрантски рути во Европа“ и беше една од трите земји најтешко погодени од големиот мигрантски бран во 2015 и 2016 година.
Австрија прими 95.000 баратели на азил, што е повеќе по глава на жител од Германија. FPÖ „успеа да мобилизира голем дел од гласачите потпирајќи се на фрустрациите на луѓето“, напиша Моро во своето истражување за тинк-тенкот Fondapol (Фондација за политички иновации).
„Природата на незадоволството на гласачите ја фаворизира FPÖ, која гради поддршка за овие прашања.“
„Замислете црвено копче за да се извлече Австрија од лудилото на ЕУ. Не би се двоумел ниту една милисекунда да го притиснам“, рече Вилимски на партиската конференција FPÖ во Виена во средината на април. Иако не отиде толку далеку што зборуваше за излегувањето на Австрија од ЕУ, Вилимски го истакна радикалниот став на FPÖ кон Брисел, кој го делат и екстремната десница во Италија, Франција и Холандија.
Сепак, повеќето екстремно десничарски европски партии „сега ги омекнуваат своите позиции, заговарајќи длабоки институционални реформи наместо напуштање на ЕУ“, рече Берд. Холандската Партија на слободата, на пример, конечно го повлече предлогот за напуштање на ЕУ од својата програма.
Во Европскиот парламент, FPÖ е дел од политичката група „Идентитет и демократија“ и беше еден од нејзините основачи во 2015 година (тогаш се нарекуваше Европа на нациите и слободата). Групата е шеста по големина во сегашното свикување на Европскиот парламент и има 59 претставници од осум земји.
Ако популистичките партии се покажат добро на европските избори на 9 јуни, FPÖ на Вилимски се надева дека ќе ја обедини групата „Идентитет и демократија“ под „заеднички покрив“ со партиите од групата Европски конзервативци и реформисти (ECR), која дели идеологија со Партијата на слободата.
