И покрај најавите дека во ЕУ може да се укине практиката на поместување на часовникот на летно сметање на времето, како што се случи во многу други делови од светот, очигледно е дека тоа нема да се случи наскоро.
Хрватската европратеничка Билјана Борзан вели дека тоа е очекувано.
„Мислам дека оваа ситуација со војната во Украина и Газа, со економските проблеми и изборите за Европскиот парламент ја става темата на летното сметање на времето на втор план“, изјави Борзан за Index.hr.
„Кога ќе заседава следната комисија и ќе завршат сите процеси потребни за да почне да функционира новото ЕП, веќе ќе биде есен и ќе се вратиме во стандардното време. Сега следи предизборен период, па избори, што ги става таквите теми во втор план. Рака на срце, тоа се теми за добри времиња. Ако воопшто можеме да очекуваме нешто, тоа би можело да се случи најрано следната година“, објаснува таа.
Иницијативата за напуштање на префрлањето помеѓу двата временски системи во ЕУ постои со години.
Имено, во септември 2018 година, Европската комисија презентираше предлог за укинување на сезонските промени на времето. Тоа уследи по истражување на јавното мислење во кое 84% од 4,6 милиони анкетирани луѓе изјавија дека се за напуштање на сезонската промена на времето. Парламентот тогаш силно го поддржа предлогот во март 2019 година, но потоа имаше проблеми околу договорот за кој стандардно ќе се земе временската пресметка - зима или лето. Во меѓувреме следеше Брегзит, пандемијата на COVID-19, а потоа и руската инвазија на Украина и војната во Газа.
Во последниве години, сè повеќе истражувања во различни делови на светот укажуваат дека поместувањето на часовникот, особено префрлањето на летно сметање на времето, има лоши последици.
Овие ефекти ги надминуваат едноставните практични непријатности. Имено, научниците утврдиле дека движењето на стрелките на часовникот секој март е поврзано со сериозни негативни здравствени ефекти, вклучувајќи зголемување на бројот на сообраќајни несреќи, зголемување на инциденцата на некои видови рак, бројот на срцеви удари, проблеми со расположението и проблеми поврзани со недостаток на сон кај тинејџерите.
Интересно, од друга страна, студиите не покажуваат дека есенската транзиција кон стандардното време е поврзана со слични здравствени ефекти.
Кога ќе се покрене темата за држење до едно сметање на времето, излегува дека ниту нациите ниту поединците не можат да се согласат околу прашањето кое би требало да биде тоа време.
Според Борзан, ова е една од причините зошто сè уште нема консензус за ова прашање.
„Државите не можеа да се договорат дали тоа ќе биде летното или зимското сметање на времето“, рече Борзан.
„Туристичките земји како што се Франција, Шпанија и Хрватска, би сакале да бидат постојано на летно сметање на времето, додека оние на северот би сакале зимко. Проблемот е што односот на силите е пола-пола. За да го сакаат повеќето земји истото, би можело да се убедат во заедничко решение со неколку исклучоци. Дефинитивно треба да избегнеме ЕУ да изгледа како крзно на леопард, како што јас ја нарекувам“, објасни европратеничката.
Но, можеби новите истражувања, кои покажуваат дека најдоброто време е она кое е најприродно, би можело да помогнат во одлуката.
Иако на многумина им е пријатна идејата да останат на летно сметање на времето затоа што тоа дава еден час повеќе во вечерните часови, односно во делот од денот кога имаме слободно време за рекреација, шопинг, дружење и општо уживање, научни студиите сè појасно покажуваат дека проблемот не е само во времето на префрлање туку и во неговото неприродно сметање.
Имено, стандардното пресметување на времето е најблиску до природниот тек на денот, во кој Сонцето е во својот зенит напладне или блиску до пладне. Спротивно на тоа, за време на летното сметање на времето, од март до ноември, промената на часовникот предизвикува Сонцето да изгрее еден час подоцна наутро, да биде во зенитот еден час подоцна и да зајде еден час подоцна, според нашиот часовник.
Експертите истакнуваат дека утринската светлина е неопходна за воспоставување на природниот ритам на телото. Има важна улога во активирањето на телото и во влијанието на општото добро.
Изложеноста на природна сончева светлина наутро помага да се ресетира внатрешниот часовник на телото, односно деноноќниот ритам. Оваа синхронизација го олеснува будењето наутро и спиењето навечер.
Под влијание на светлината, телото почнува да произведува хормон на стрес кортизол наутро. Премногу кортизол во текот на ноќта може да го попречи сонот, а утринската сончева светлина помага да се одржи здрава рамнотежа на тој хормон.
Сончевата светлина, исто така, го стимулира производството на серотонин, мозочна хемикалија која игра витална улога во расположението и целокупното чувство на благосостојба и ментално здравје.
Конечно, престојот на сонце го загрева телото, што помага да се активираат метаболичките процеси и не држи будни во текот на денот.
За илустрација, познато е дека за лекување на зимска депресија, односно сезонско афективно растројство, се користат светлосни терапии кои симулираат природна светлина, а се препорачува нивна употреба во утринските часови.
Адолесцентите, исто така, може да бидат хронично лишени од сон поради училиште, спортски и социјални активности. На пример, многу деца почнуваат на училиште околу осум часот наутро, па дури и порано, што значи дека во многу делови од светот за време на летното сметање на времето, тие стануваат и патуваат на училиште во црна темница.
Од друга страна, изложувањето на светлина подоцна во вечерните часови во текот на речиси осумте месеци од летното сметање на времето има одредени негативни ефекти. Го одложува лачењето на мелатонин во мозокот, хормон кој поттикнува поспаност, што пак го нарушува сонот и предизвикува помалку да спиеме.
Бидејќи пубертетот исто така предизвикува ослободување на мелатонин подоцна во вечерните часови, тинејџерите природно имаат проблеми со спиењето. Продолжувањето на денот во вечерните часови само придонесува за овој проблем.
Во прилог на тезата дека природната светлина е најдобра за телото, постојат податоци за здравјето на луѓето во различни географски делови од исти временски зони.
Имено, едно истражување, спроведено во САД, покажало дека луѓето кои живеат на западниот раб на временската зона, што значи дека природна светлина добиваат подоцна наутро и дека таа трае до доцна навечер, спијат помалку од нивните колеги на источниот раб на временската зона.
Оваа студија, исто така, покажа дека жителите на западните области на истите временски зони имаат повисоки стапки на дебелина, дијабетес, срцеви заболувања и рак, како и пониски приходи по глава на жител и повисоки трошоци за здравствена заштита.
Истражувањето спроведено во Русија, кое опфаќа неколку временски зони, покажа нешто слично.
Овде е интересно да се забележи дека цела Кина спаѓа во иста временска зона, иако разликата во реално време помеѓу најзападниот и најисточниот регион е околу пет часа.
Некои други истражувања покажаа дека стапките на некои видови на рак се повисоки на западниот раб на временската зона.
Научниците веруваат дека овие здравствени проблеми може да се резултат на комбинација на хронично лишување од сон и „циркадијална неусогласеност“, неусогласеност во времето помеѓу биолошкиот ритам на луѓето и надворешниот свет. Со други зборови, проблемот е што времето за работа, училиште и спиење се базира на часовникот, а не на изгрејсонце и зајдисонце.
Важно е да се истакне дека овие студии покажуваат корелации и дека не треба да се земаат како доказ дека географската локација во зоната е причина за рак.
Сепак, бројни студии покажаа дека вештачкото осветлување во време кога нема природна сончева светлина е поврзано со поголема инциденца на многу видови на рак, поради што научниците препорачуваат изложеноста на вештачко осветлување да се намали што е можно повеќе.
